قبیله نخع
| قبیله نَخَع | |
|---|---|
| اطلاعات کلی | |
| نژاد | عرب |
| منشعب از | قبیله مَذحِج |
| صدر خاندان | جَسْر بن عمرو |
| خاستگاه | یمن |
| مکان استقرار | یمن، کوفه و مصر |
| شخصیت‌ها | |
| مشاهیر | مالک اشتر، کمیل بن زیاد، ابراهیم بن مالک و سنان بن انس |
قبیله نَخَع مشهورترین تیره قبیله مَذحِج و منسوب به جَسْر بن عمرو که او را به دلیل دور شدن از قبیله‌اش، نخع نامیدند. محل اسکان این قبیله در یمن بود و پس از مسلمان‌شدن، به کوفه و مصر مهاجرت کردند.
حدود دویست نفر از قبیله نخع که با معاذ بن جبل، صحابی پیامبر(ص)، در یمن بیعت کرده بودند، در نیمه محرم سال یازدهم هجری نزد پیامبر(ص) آمدند و مسلمان شدند. پیامبر(ص) برای قبیله نخع دعا کرده و برای آنها از خدا طلب برکت کرد. قبیله نخع در جنگ قادسیه شرکت کرده و افرادی از این قبیله شهید شدند. همچنین افرادی از این قبیله در جنگ یرموک نیز شرکت کردند.
افراد قبیله نخع در جنگ‌های جمل، صفین و نهروان در سپاه امام علی(ع) حضور داشتند.
قبیله نخع افراد مشهور بسیاری داشت. برخی از آنها چنین‌اند:
- مالک اشتر از سپاهیان امام علی(ع) در جنگ‌های جمل و صفین و کارگزار او در مصر
- کمیل بن زیاد نخعی از اصحاب امام علی(ع) که توسط حجاج بن یوسف به شهادت رسید.
- ارطاة بن کعب از بزرگان این قبیله بود که با افرادش به نزد پیامبر رفته بود و در جنگ قادسیه شهید شد.
- ابراهیم فرزند مالک اشتر، او با مختار بیعت کرده و در قیام او شرکت داشت و عبیدالله بن زیاد را کشت.
- سَنان بن انس نخعی که در سپاه عمر بن سعد در واقعه کربلا حضور داشت و بنابر برخی نقل‌ها امام حسین(ع) را به شهادت رساند.
- موسی بن عمران نخعی، راوی زیارت جامعه کبیره از امام هادی(ع).
گروهی عرب در مناطقی از ایران همچون بیرجند زندگی می‌کنند. گفته می‌شود نیای اینان از اعراب نخعی‌اند که به همراه سپاهیان حازم بن خزیمه در حکومت منصور عباسی (حکومت:۱۳۶-۱۵۸ق)، برای سرکوب قیام مردم خراسان و سیستان به خراسان رفته و در منطقه خوسف ساکن شده بودند.
کتاب قبیله نخع در تاریخ اسلام و تشیع تا پایان قرن سوم هجری، اثر اصغر منتظرالقائم و مریم سعیدیان، درباره جایگاه و نقش قبیله نخع در تحولات تاریخ اسلام و تشیع و ارتباط آنها با اهل‌بیت(ع) در سه قرن نخست قمری است.
پانویس
- ↑ سعیدیان، «جایگاه بزرگان قبیله نخع در علوم و فرهنگ اسلامی در دو قرن نخست هجری»، ص۷۰.
- ↑ بامطرف، الجامع، بغداد، ج۴، ص۵۶۱.
- ↑ صحاری، الانساب، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۳۷۹.
- ↑ بامطرف، الجامع، بغداد، ج۴، ص۵۶۱.
- ↑ ابن‌جوزی، المنتظم، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۴.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۹۹۰م، ج۱،ص۲۶۰
- ↑ ابن‌حجر، الاصابة، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۱۹۷.
- ↑ بامطرف، الجامع، بغداد، ج۴، ص۵۶۲.
- ↑ سعیدیان، «جایگاه بزرگان قبیله نخع در علوم و فرهنگ اسلامی در دو قرن نخست هجری»، ص۶۸.
- ↑ بامطرف، الجامع، بغداد، ج۴، ص۵۶۲.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۹۹۰م، ج۶، ص۲۳۹.
- ↑ ابن‌حزم، جمهرة انساب العرب، ۱۴۱۸ق، ص۴۱۵.
- ↑ ابن‌اثیر، اسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۷۳.
- ↑ ابن‌کثیر، البداية و النهاية، ۱۹۸۶م، ج۸، ص۲۶۵.
- ↑ ابن‌کثیر، البدایة و النهایة، ۱۹۸۶م، ج۸، ص۳۲۳.
- ↑ ابن‌حزم، جمهرة أنساب العرب، ۱۹۸۳م، ص۴۱۵.
- ↑ ابن‌اثیر، الکامل، ۱۹۶۵م، ج۴، ص۹۲.
- ↑ شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۶۰۹.
- ↑ آموزگار، «تاریخچه مختصر اعراب جنوب خراسان (منطقه عرب‌خانه)»، ص۳۲و۳۵.
- ↑ ، خبرگزاری مهر.
- ↑ در زبان عربی از ریشه «نخع» برای دور شدن فرد از وطنش استفاده شده است. (فیروزآبادی، القاموس المحیط، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۱۱۵.)
منابع
- ابن‌اثیر، علی بن محمد، اسد الغابة فی معرفة الصحابة، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۹ق.
- ابن‌جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، محقق: عطا، محمد عبدالقادر، عطا، مصطفی عبدالقادر، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
- ابن‌حجر، احمد بن علی، الاصابة فی تمییز الصحابة، تحقیق: عادل احمد عبدالموجود، علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.
- ابن‌حزم اندلسی، علی بن احمد، جمهرة انساب العرب، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۸ق.
- ابن‌سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق: محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۹۹۰م.
- ابن‌کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، بیروت، دار الفکر، ۱۹۸۶م.
- آموزگار، یوسف، «تاریخچه مختصر اعراب جنوب خراسان (منطقه عرب‌خانه)»، پژوهشنامه فرهنگ و ادب، شماره ۶، بهار و تابستان ۱۳۸۷ش.
- بامطرف، محمد عبد القادر، الجامع (جامع شمل أعلام المهاجرین المنتسبین إلی الیمن و قبائلهم)، بغداد، دارالرشید، بی‌تا.
- سعیدیان، مریم، «جایگاه بزرگان قبیله نخع در علوم و فرهنگ اسلامی در دو قرن نخست هجری»، مجله ادبیات و علوم انسانی، شماره۱۲-۱۳، بهار و تابستان ۱۳۸۸ش.
- شبکه جامع کتاب گیسوم، مشاهده ۸ مهر ۱۴۰۰ش.
- صحاری، سلمه بن مسلم، الأنساب، مصحح نص، محمد احسان، عمان، وزارة التراث القومی و الثقافة، چاپ چهارم، ۱۴۲۷ق.
- صدوق، محمد بن علی بن بابویه، «من لا یحضره الفقیه»، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۳ق.
- فیروزآبادی، محمد بن یعقوب، القاموس المحیط، بیروت، دار الكتب العلمية، ۱۴۱۵ق.
- ، خبرگزاری مهر، انتشار ۲۲ آذر ۱۳۹۹ش، مشاهده ۸ مهر ۱۴۰۰ش.